باب الساعات
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | پیش از ۶۱ق |
| مکان | دمشق |
| وقایع مرتبط | اسیران کربلا |
بابُ السّاعات یا دروازه ساعات مکانی در دمشق است که اسیران کربلا را پیش از ورود به کاخ یزید مدتی در آنجا نگه داشتند. سَهل ساعدی، صحابه پیامبر(ص)، چگونگی ورود کاروان اسیران از دروازه ساعات به دمشق را گزارش کرده، به همین جهت در ادبیات عاشورایی از آن یاد می‌شود.
علت نام‌گذاری
باب الساعات از ورودی‌های مسجد اُمَویِ دمشق بود که در بالای آن، ساعت بزرگی قرار داشت. به آن باب جیرون نیز می‌گفتند. نام‌گذاری آن به باب الساعات را به جهت وجود ساعتی در بالای آن دانسته‌اند. همچنین در متون روایی مربوط به گزارش ماجرای اسیران کربلا در شام از باب الساعات یاد شده است گفته‌اند این باب الساعات غیر از باب الساعات مسجد اموی دمشق بوده و مدتی سر امام حسین(ع) را پیش از ورود به قصر یزید، در آنجا نگه داشته‌اند. از آنجا که در سال ۶۱ قمری، کاروان اسیران کربلا را چند ساعتی در این مکان نگه داشتند، به باب الساعات مشهور شده است.
البته گروهی نیز ورود کاروان اسیران به شام را از باب توماء دانسته‌اند. کسانی هم گفته‌اند: باب الساعات همان باب توما است که از محله‌های مسیحی‌نشین دمشق است و آثاری از آن باقی مانده است.
گزارش سهل ساعدی
از سَهل ساعدی نقل شده است هنگامی که کاروان اسیران کربلا را وارد دمشق می‌کردند، اهالی دمشق در دروازه ساعات تجمع کرده بودند و پایکوبی و شادی می‌کردند. شیخ عباس قمی از کامل بهائی گزارش کرده است که اهل بیت امام حسین(ع)، سه روز در ورودی دمشق ماندند.
سهل ساعدی چگونگی ورود اسیران به شهر دمشق از دروازه ساعات را گزارش کرده است. به گفته وی، سرهای بریده ،بر نیزه و همراه اسیران در حرکت بودند و سکینه دختر امام حسین از وی خواست چیزی به نیزه‌داران بدهد تا سرهای شهدا را کمی جلوتر از اسیران حرکت دهند تا نامحرمان به زنان و دختران کاروان نگاه نکنند. به همین جهت در روضه‌های مربوط واقعه عاشورا از جمله روضه مجلس یزید از باب الساعات یاد می‌شود.
در باب الساعاتِ مسجد اُمَوی دمشق، سنگ بزرگی است که گفته می‌شود هابیل و قابیل، قربانی خود را بر آن قرار داده بودند.
ادبیات و فرهنگ فارسی
«دروازه ساعات» در ادبیات و شعر فارسی کاربرد یافته است. این واژه در ادبیات عاشورایی به دروازه دمشق از سوی حلب و کوفه اشاره دارد که اسیران کربلا را آنجا نگه داشتند. شعر زیر از جمله اشعار در این زمینه است:
| شامیان کردند امروز ازدحام | تا سر پاک حسین آید به شام | |
| خلق را آهنگ شادی بر لب است | این هیاهو از برای زینب است | |
| شامیان چنگ و نی و دف می‌زنند | دور زین العابدین کف می‌زنند | |
| سهل را سوز از دل، آه از سرگذشت | وارد دروازه ساعات گشت | |
| تا در دروازه سرها را شکافت | دید نا گه هیجده خورشید تافت |
سریال تلویزیونی
دروازه ساعات نام مجموعه‌ای تلویزیونی چهار قسمتی محصول سال ۱۳۸۸ش به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی سید جواد هاشمی است که به حوادثی در اطراف این دروازه در ایام ورود اسرای کربلا به شام می‌پردازد. این فیلم از شبکه قرآن صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن بطوطه، سفرنامه، ۱۳۵۹ش، ج۱، ص۹۰.
- ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، دارالفکر، ج۹، ص۱۵۸.
- ↑ رجوع کنید به: مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۱۲۸.
- ↑ رجوع کنید: بیضون، موسوعة الکربلا، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۴۱۴.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۸ش، ص۱۸۸.
- ↑ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۹-۱۳۰.
- ↑ شهیدی، «باب الساعات» در دایرة المعارف تشیع، ۱۳۸۰ش، ج۳، ص۱۲؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۸ش، ص۱۸۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۱۲۸.
- ↑ قمی، نفس المهموم، ۱۴۲۱ق، ص۳۹۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۱۲۸؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۶۸.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۶۴؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، دارالفکر، ج۹، ص۱۵۴.
- ↑ ، «پایگاه اطلاع‌رسانی نخل میثم».
- ↑ ، شبکه قرآن و معارف سیما.
منابع
- ابن اعثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- ابن بطوطه، سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه: محمدعلی موحد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۹ش.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- بیضون، لبیب، موسوعة کربلا، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۲۷ق.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
- خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین علیه‌السلام، قم، انوار الهدی، ۱۴۲۳ق.
- قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۸ش.
- شهیدی، عبدالحسین، «باب الساعات»، دایرة المعارف تشیع(ج۳)، نشر شهید سعید محبی، ۱۳۸۰ش.
- مینی سریال «دروازه ساعات». بازبینی ۳۰ مرداد ۱۳۹۹ش.